5 Οι Απαρχές της Άδειας GPL

Τα τέλη της δεκαετίας του 1980 ήταν λίγο περίεργη περίοδος για το μέλλον του UNIX. Παρόλ' αυτά από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 και τις αρχές της επόμενης δεκαετίας, του 1990, άρχισε να φέρνει αποτελέσματα η GPL — ένα άλλο έργο με σημαντικές επιπτώσεις στο θέμα των αδειών λογισμικού.

Ο Richard Stallman, ο προγραμματιστής που έφτιαξε το Emacs, ήταν μέλος της ομάδας του MIT όταν το εργαστήριο στο οποίο δούλευε άλλαξε, από συστήματα που είχαν αναπτυχθεί εσωτερικά στο ίδιο το εργαστήριο σε εμπορικά συστήματα. Ο Stallman ενοχλήθηκε όταν ανακάλυψε ότι δε μπορούσε να προσθέσει χαρακτηριστικά σε ένα εμπορικό σύστημα ή να βελτιώσει τα υπάρχοντα χαρακτηριστικά με νόμιμο τρόπο. (Πολλοί από τους παλιούς συνεργάτες του Stallman είχαν φύγει για να ιδρύσουν δύο εταιρείες βασισμένες σε λογισμικό το οποίο είχε αναπτυχθεί στο MIT και ήταν διαθέσιμο με άδεια από το MIT. Δεν είναι ξεκάθαρο όμως ποιός είχε πρόσβαση στον πηγαίο κώδικα του λογισμικού.) Με αφορμή αυτές τις εξελίξεις, ο Stallman εφηύρε μια άδεια λογισμικού ως εναλλακτική των εμπορικών αδειών: την άδεια GPL ή «GNU Public License». Ίδρυσε επίσης και ένα μη κερδοσκοπικό οργανισμό, τη Free Software Foundation (FSF), με σκοπό την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου λειτουργικού συστήματος και όλου του σχετικού λογισμικού· ενός συστήματος που δε θα είχε κανέναν από τους περιορισμούς των εμπορικών αδειών λογισμικού. Αυτό το σύστημα λεγόταν GNU, ένα όνομα που σήμαινε «GNU is Not Unix».

Η άδεια GPL είχε σχεδιασθεί με σκοπό να είναι ο αντίποδας των συνηθισμένων εμπορικών αδειών λογισμικού. Έτσι απαιτούσε να διανέμονται με την ίδια άδεια, τη GPL, όλες οι αλλαγές ενός προγράμματος που ήδη διανέμεται με άδεια GPL (απαιτώντας να είναι διαθέσιμος ο πηγαίος κώδικας σε κάθε χρήστη). Επίσης απαιτούσε να διανέμεται με άδεια GPL κάθε πρόγραμμα που συνδεόταν με κώδικα GPL. Ο βασικός στόχος της GPL ήταν να εμποδίσει με κάθε τρόπο την εμπορευματοποίηση του πηγαίου κώδικα ενός προγράμματος. Όπως λέει και η τελευταία παράγραφος της GPL:

«Αυτή η Γενική Δημόσια Άδεια δεν επιτρέπει την ενσωμάτωση του προγράμματός σας σε εμπορικά προγράμματα.»[1]

Η άδεια GPL είναι μια ιδιαίτερα πολύπλοκη άδεια, οπότε ορισμένοι απλοί κανόνες που μπορεί να σας βοηθήσουν όταν έχετε να κάνετε με GPL κώδικα είναι οι εξής:

• Μπορείτε να χρεώσετε όσο θέλετε για τη διανομή, την υποστήριξη, ή την τεκμηρίωση του λογισμικού, αλλά δε μπορείτε να πουλήσετε το ίδιο το πρόγραμμα.

• Ένας απλός κανόνας είναι: αν χρειάζεται πηγαίος κώδικας με άδεια GPL για να μεταγλωττιστεί ένα πρόγραμμα, το πρόγραμμα πρέπει να διανέμεται με άδεια GPL. Η σύνδεση (linking) με μια στατική βιβλιοθήκη άδειας GPL απαιτεί και το υπόλοιπο πρόγραμμα να διανέμεται με άδεια GPL.

• Αν υπάρχουν πατέντες που σχετίζονται με ένα πρόγραμμα άδειας GPL, τότε η άδεια GPL απαιτεί αυτές οι πατέντες να είναι διαθέσιμες για ελεύθεση χρήση από όλους.

• Η απλή παράθεση προγραμμάτων στο ίδιο αποθηκευτικό μέσο, π.χ. η αποθήκευση στον ίδιο δίσκο, δεν επηρεάζεται από την άδεια GPL: στον ίδιο αποθηκευτικό δίσκο μπορεί να αποθηκεύονται προγράμματα με άδεια GPL και προγράμματα με άλλες άδειες λογισμικού.

• Η έξοδος ενός προγράμματος δεν θεωρείται παράγωγο έργο. Για παράδειγμα, η έξοδος του μεταγλωττιστή gcc μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε εμπορικά περιβάλλοντα, χωρίς κανένα νομικό πρόβλημα.

• Αφού ο πυρήνας του Linux διανέμεται με άδεια GPL, οποιοσδήποτε κώδικας συνδέεται με στατικό τρόπο με τον πυρήνα του Linux πρέπει να διανέμεται κι αυτός με την ίδια άδεια. Αυτός ο περιορισμός μπορεί να αρθεί με δυναμική σύνδεση με τον πυρήνα του Linux (loadable kernel modules). Αυτό επιτρέπει σε εταιρείες να διανέμουν οδηγούς συσκευών σε εκτελέσιμη μορφή, αλλά έχει συχνά το μειονέκτημα ότι μπορεί να λειτουργήσει σωστά μόνο με συγκεκριμένες εκδόσεις του πυρήνα.

Λόγω της μεγάλης πολυπλοκότητας της άδειας GPL, σε πολλά μέρη του κόσμου αγνοεί ο κόσμος τις νομικές πολυπλοκότητες της GPL σε σχέση με το Linux και άλλα προϊόντα λογισμικού. Οι μακροχρόνιες επιδράσεις τις οποίες μπορεί να έχει αυτό δεν είναι πολύ ξεκάθαρες.